Şiir’den (Ylmaz Erdoğan) Olasılık Teorisine.  

Bu  yazının  konusu olasılık. Şiiri Yılmaz Erdoğan’ın  sesinden dinlemek isteyenleri yormayalım. Onlar hemen buraya. http://www.izlesene.com/video/yilmaz-erdogan-ben-senin-beni-sevebilme-ihtimalin/1070165
Sizlerle hayatın içinden olasılık teorisini paylaşmak istedim bugün.  P(x)
İstatistik’te öğrenciler için  en belalı konulardan birisidir  “Olasılık”. İskambil kağıtları çekilir. Yazı tura atılır,  bir para yetmez iki tane, üç tane, beş tane atılır. Zarlar atılır, iki zarın aynı çıkma ihtimali hesaplanır.  O da yetmez bir zar bir para aynı anda atılır veya önce biri sonra diğeri atılır. Zar 5 çıkarken paranın da yazı çıkma ihtimali hesaplanır.
Özetle, kağıtlar karılır, çekilir, zarlar atılır, torbadan rengarenk toplar çıkarılır, sonra da öğrenciye bunların binbir türlü olasılıkları sorulur.
Ne olurdu sanki şiirdeki gibi bir ihtimal sorulsa  da herkes subjektif bir ihtimal hesabı yapsa. Kombinasyonuydu, binomuydu uğraşmasa. (Matematik ve benzeri bilim dallarıyla ilgilenenler elbettte bunları bilecek. Onları bunun dışında tutuyorum)
Ben yıllardır sosyal bilimler alanında ders verdiğim öğrencilerime soruyorum. Zarlar, paralar, toplarla olasılık hesapları size ne ifade ediyor?  Çoğunluktan aldığım cevap “hiçbirşey”.  Birşey ifade etse bile işine yarayacak anlamlı bir sonuç  çıkarabilir mi? Bunu bir karar sürecinde, yönetim işlevinde nasıl kullanacağını kestirebilir mi? Örnekler böyle olursa  ne yazık ki hayır.
Oysa  bir MBA öğrencisi için konunun en can alıcı kavramları posibility ve probability kavramlarıdır. Bu kavramlar kafalarda ne kadar net, bu konuda şüphem var açıkcası. Bir dakika okumaya ara verip bunların Türkçe karşılığını  düşünür müsünüz?  ARA…………………………………………………………………………………………………..
Ben bu konuyu anlatırken hep Türkçe karşılıklarını sorarım. Her ikiside genellikle  olasılık olarak çevrilik. Oysa olasılık “Probability” karşılığıdır. Bilindiği üzere  0 ile 1 değerleri arasında değişir.
Possibility ise olabilecek olaylar, gerçekleşmesi mümkün olay…
 Tanımladığınız bir evrende gerçekleşmesi mümkün olayları belirleyebilmek göründüğü kadar kolay değil. Örneğin bir yönetici satış tutarları için üç ayrı senaryonun gerçekleşebileceğini düşünüyorsa, kendine göre üç mümkün olay belirlemiştir.   Bir sigorta yöneticisi ise olayları daha da karmaşık düşünebilir.  Arabanın kaza yapması veya yapmamaıs mümkündür, kaza yaparsa hasarın örneğin  5 farklı şekilde ortaya çıkması mümkündür. Kalite kontrol uzmanı için içinde 10 adet ürün olan bir koliden çıkması mümkün olan hatalı ürün sayısının 0 ile 10 arasında bir sayı olması mümkündür . Uzatmayalım, mümkün olayları tanımlarken işin içine hemen olasılık sokmamız gerekiyor mu? Elbette hayır. 
Olasılık (probability) gerçekleşmesi mümkün olayları (possibility, alternatifler) belirlendikten sonra her mümkün olayın hangi ihtimalle gerçekleşeceğini hesaplamak veya tahmin etmektir.
Yazıları kısa kesmek te ne kadar zormuş ama şimdi bitiriyorum.
Şiire dönüyorum ve mümkün olayları tanımlamayla sonlandırıyorum. Şair kendinin sevilmesi , sevilmemesi veya her ikisi dışında umursanmadığını mümkün olaylar olarak tanımlamış olabilir. Her biri için ise birbirine eşit olmayan farklı olasılıklar tahmin edebilir. Teorik dağılım ise sizce umurunda mı? Aslında ihtimal milyonda bir bile olsa ona yeten sadece bir olabilirlik. Sevmemesinin  ya da umursamamasının yanı sıra sevmesinin de  mümkün olaylar listesinde olup olmadığı…